Sekstant: co to jest i jak działa ten nawigacyjny instrument morski?

Wprowadzenie do sekstantu

Sekstant jest jednym z najważniejszych instrumentów nawigacyjnych używanych przez marynarzy od setek lat.

Choć w erze GPS i zaawansowanych technologii nawigacyjnych jego znaczenie może wydawać się pomniejsze, to wciąż pozostaje niezastąpionym narzędziem, zwłaszcza w sytuacjach, gdy inne systemy zawodzą. Czym dokładnie jest sekstant i jak działa? To pytania, na które odpowiemy w niniejszym artykule.

Czym jest sekstant?

Sekstant to instrument służący do pomiaru kątów pomiędzy dwoma obiektami widocznymi na niebie, na przykład między horyzontem a słońcem, księżycem lub gwiazdami. Choć jego budowa może się różnić, to zazwyczaj składa się z ramy z dwoma lustrami, lunety i skalą kątów. Głównym celem sekstantu jest określenie położenia jednostki pływającej na morzu poprzez obserwację ciał niebieskich.

Jak działa sekstant?

Zasada działania sekstantu opiera się na prostym zjawisku odbicia światła. Kiedy marynarz celuje w obiekt na niebie przez lunetę, równocześnie widzi jego odbicie w lustrze znajdującym się na przeciwnej stronie ramy. Następnie, poprzez manipulację lustrami, marynarz próbuje dopasować obie obrazy do siebie, tworząc zgodność pomiędzy widocznym obiektem a jego odbiciem.
Główną skalą na sekstancie jest skala kątów, która umożliwia pomiar odległości kątowej pomiędzy obiektem na horyzoncie a obiektem na niebie. Kiedy kąt jest odczytany, marynarz może użyć tabel astronomicznych, nazywanych “częściami sekstantu”, aby obliczyć swoje położenie na morzu.

Historia sekstantu

Pierwsze wzmianki o urządzeniach przypominających sekstanty pochodzą z czasów starożytnych, kiedy to greccy i rzymscy astronomowie używali podobnych instrumentów do pomiarów astronomicznych. Jednak, pierwszy sekstant w dzisiejszym rozumieniu tego słowa został wynaleziony przez Johna Hadleya w 1730 roku. Później, w 1757 roku, Thomas Godfrey niezależnie od Hadleya opracował podobny instrument. Obaj nazywani są często współtwórcami sekstantu.
Od tamtej pory sekstant przeszedł wiele modyfikacji i udoskonaleń, ale jego podstawowa zasada działania pozostała niezmieniona. Do niedawna był to niezbędny element wyposażenia każdego statku, a umiejętność posługiwania się nim była kluczowa dla każdego marynarza.

Znaczenie sekstantu w dzisiejszych czasach

W dzisiejszych czasach, kiedy nawigacja satelitarna stała się powszechna, rola sekstantu może wydawać się nieco zepchnięta na boczny tor. Niemniej jednak, w przypadku awarii systemów GPS lub konieczności przeprowadzenia tradycyjnych metod nawigacyjnych, sekstant wciąż jest bezcennym narzędziem. Ponadto, dla wielu miłośników żeglarstwa i historii morskiej, posiadanie i umiejętne używanie sekstantu stanowi punkt honoru oraz głębsze zrozumienie sztuki nawigacji.
Sekstant to nie tylko narzędzie nawigacyjne, ale także symbol bogatej historii żeglarstwa i odkryć geograficznych. Jego zasada działania, choć pozornie skomplikowana, opiera się na prostych zjawiskach odbicia światła. Choć w dzisiejszych czasach jest często zastępowany przez zaawansowane technologie, wciąż pozostaje niezastąpionym elementem wyposażenia dla wielu marynarzy i pasjonatów żeglarstwa. Pozostaje to więc ważny element dziedzictwa morskiego, który przypomina nam o dawnych czasach i trudach, jakie towarzyszyły odkrywaniu nowych lądów i oceanów.