Co to jest zen: wprowadzenie do filozofii i praktyki

Zen, często określany jako zen buddyzm, jest formą buddyzmu znana ze swojej minimalistycznej filozofii i praktyki medytacyjnej.

Ta starożytna tradycja wywodzi się z Chin, rozwinęła się w Japonii i rozprzestrzeniła się na cały świat. Jednakże, dla wielu osób definicja Zen może pozostawać niejasna. W tym artykule zbliżymy się do zrozumienia istoty Zen, jego genezy, filozofii i praktyki.

Pochodzenie zen

Zen wywodzi się z chińskiego chan, który z kolei ma korzenie w indyjskim buddyzmie mahajana. Słowo “zen” pochodzi od chińskiego znaku “chan”, który jest zapisem fonetycznym sanskryckiego słowa “dhyana”, oznaczającego medytację. Filozofia Zen została spopularyzowana przez buddyjskiego mistrza Bodhidharmę, który w VI wieku n.e. przybył do Chin z Indii.

Filozofia zen

Centralną ideą filozofii Zen jest osiągnięcie oświecenia, czyli stanu przebudzenia, poprzez bezpośrednie doświadczenie rzeczywistości. Zen podkreśla bezpośrednią percepcję ponad pojęcia i koncepty. Praktykujący Zen dążą do osiągnięcia “satori” – momentu nagłego oświecenia, w którym rozumienie rzeczywistości staje się jasne i przejrzyste.
Filozofia Zen podkreśla również pustkę, czyli brak stałych, niezmiennych istot rzeczy. Pustka nie oznacza jednak braku istnienia, ale raczej brak istnienia niezależnego, niezmiennego “ja”. Zen dąży do wyzwolenia od przywiązań do ego i materialnych rzeczy, co prowadzi do głębokiego zrozumienia natury rzeczywistości.

Praktyka zen

Główną praktyką Zen jest zazen, czyli siedzenie w medytacji. W trakcie zazen praktykujący siedzi w specjalnej pozycji, zwykle na poduszce zafu, skupiając się na oddechu lub koanach – paradoksalnych pytaniach lub stwierdzeniach, które prowadzą do niedoścignionego myślenia. Poprzez praktykę zazen praktykujący stara się osiągnąć stan pełnego obecnego uważania.
W ramach praktyki Zen odgrywa również istotną rolę nauczanie mistrza (jap. roshiego), który prowadzi uczniów poprzez wskazówki, pytania koanowe i często zaskakujące zachowania, aby prowokować uczniów do spojrzenia za zasłonę ich własnych przekonań.

Wpływ zen na kulturę

Zen wywarł ogromny wpływ na kulturę wschodu i zachodu. W Japonii wpłynął na sztukę, architekturę, kulturę materialną i sztuki walki. W zachodniej kulturze wpłynął na filozofię, psychologię i sztuki piękne, inspirując artystów, pisarzy i myślicieli.
Zen, jako forma buddyzmu, oferuje głębokie spojrzenie na naturę rzeczywistości oraz praktyczne narzędzia do osiągnięcia oświecenia. Jego minimalistyczna filozofia i praktyka medytacyjna są nadal źródłem inspiracji dla wielu ludzi na całym świecie, poszukujących spokoju, zrozumienia i transcendencji. Poprzez praktykę zazen i zrozumienie filozofii Zen, ludzie mogą doświadczyć głębokiej przemiany osobistej i spojrzeć na świat w zupełnie nowy sposób.