Co to jest prolaktyna?

Prolaktyna jest hormonem, który odgrywa kluczową rolę w regulacji wielu procesów fizjologicznych w organizmach ssaków.

Najczęściej kojarzona jest z funkcjami reprodukcyjnymi i laktacją u kobiet, jednak jej zakres działania jest znacznie szerszy. W tym artykule przyjrzymy się bliżej, czym dokładnie jest prolaktyna, jakie są jej funkcje, mechanizmy działania, a także jakie mogą być konsekwencje zaburzeń jej poziomu w organizmie.

Definicja i struktura prolaktyny

Prolaktyna (PRL) jest peptydowym hormonem wytwarzanym głównie przez przysadkę mózgową, ale również w niewielkich ilościach przez inne tkanki, takie jak macica, gruczoły sutkowe, komórki odpornościowe i komórki tłuszczowe. Hormon ten składa się z 199 aminokwasów i jest kodowany przez gen PRL zlokalizowany na chromosomie 6 u człowieka.

Mechanizmy działania prolaktyny

Prolaktyna działa poprzez wiązanie się z receptorami prolaktynowymi (PRLR), które są obecne w różnych tkankach ciała. Po związaniu się z receptorami, prolaktyna aktywuje szereg szlaków sygnalizacyjnych, w tym szlak JAK-STAT, co prowadzi do transkrypcji genów odpowiedzialnych za różne efekty fizjologiczne.

Funkcje prolaktyny

Laktacja: Najbardziej znana funkcja prolaktyny to stymulacja produkcji mleka w gruczołach sutkowych po porodzie. Prolaktyna działa na komórki pęcherzykowe w gruczole sutkowym, zwiększając syntezę białek mleka, lipidów i laktozy.
Regulacja cyklu menstruacyjnego: Prolaktyna wpływa na wydzielanie gonadotropin (LH i FSH), co ma znaczenie w regulacji cyklu menstruacyjnego. Wysoki poziom prolaktyny może prowadzić do zahamowania owulacji, co jest naturalnym mechanizmem zapobiegającym zajściu w kolejną ciążę podczas karmienia piersią.
Wpływ na metabolizm i układ immunologiczny: Prolaktyna ma działanie immunomodulacyjne i wpływa na różne komórki układu odpornościowego. Jest również zaangażowana w regulację metabolizmu, wpływając na gospodarkę tłuszczową i wodno-elektrolitową.

Regulacja wydzielania prolaktyny

Wydzielanie prolaktyny jest regulowane przez wiele czynników, zarówno pobudzających, jak i hamujących. Najważniejszym inhibitorem prolaktyny jest dopamina, produkowana przez podwzgórze, która wiąże się z receptorami dopaminowymi w przysadce mózgowej, hamując wydzielanie prolaktyny. Czynniki pobudzające to między innymi hormony tarczycy (TRH), estrogeny, a także stres i stymulacja brodawek sutkowych.

Zaburzenia poziomu prolaktyny

Hiperprolaktynemia: Jest to stan, w którym poziom prolaktyny we krwi jest zbyt wysoki. Przyczyny mogą być różnorodne: od łagodnych guzów przysadki (prolactinoma), przez niedoczynność tarczycy, po niektóre leki (np. przeciwpsychotyczne). Objawy hiperprolaktynemii mogą obejmować zaburzenia menstruacyjne, niepłodność, mlekotok (nieprawidłowe wydzielanie mleka), a także zaburzenia erekcji i libido u mężczyzn.
Niedobór prolaktyny: Jest znacznie rzadszy i może być wynikiem uszkodzenia przysadki mózgowej. Objawy mogą obejmować brak laktacji po porodzie oraz problemy z regulacją cyklu menstruacyjnego.

Diagnostyka i leczenie zaburzeń prolaktyny

Diagnostyka zaburzeń poziomu prolaktyny polega na badaniach krwi w celu pomiaru stężenia tego hormonu. W przypadku podejrzenia guzów przysadki, stosuje się również obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI). Leczenie hiperprolaktynemii zależy od przyczyny i może obejmować stosowanie agonistów dopaminy, które zmniejszają wydzielanie prolaktyny, lub interwencje chirurgiczne w przypadku guzów.
Prolaktyna jest kluczowym hormonem o szerokim spektrum działania, od regulacji laktacji po wpływ na układ immunologiczny i metabolizm. Zaburzenia jej poziomu mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, dlatego ważne jest właściwe rozpoznanie i leczenie tych stanów. Zrozumienie mechanizmów działania prolaktyny i jej roli w organizmie pozwala na lepsze zarządzanie zdrowiem i zapobieganie potencjalnym komplikacjom.